อิหร่านเป็นประเทศที่มักจะถูกคว่ำบาตร โดยนานาชาติอยู่บ่อยครั้ง

แต่รู้หรือไม่ว่า ตลาดหุ้นของอิหร่าน ยังเป็นตลาดหุ้นที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 17 ของโลก

ด้วยมูลค่าตลาดรวมกว่า 42.5 ล้านล้านบาท ซึ่งใหญ่กว่าตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย เกือบ 2.2 เท่า

และถ้าหากคุณสงสัย ว่าทำไมตลาดหุ้นของอิหร่าน ถึงยังมีขนาดใหญ่ แม้จะถูกคว่ำบาตรมานานขนาดนี้ ?
BillionMoney จะย่อยให้เข้าใจ

ตลาดหุ้นที่ใหญ่ที่สุดของอิหร่าน มีชื่อว่า “Tehran Stock Exchange” ซึ่งถูกก่อตั้งในปี 1967

โดยตอนแรกจำนวนบริษัทที่จดทะเบียนอยู่ในตลาดหลักทรัพย์แห่งนี้ มีเพียง 6 บริษัทเท่านั้น ก่อนจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนมีมากถึง 367 บริษัท ในปี 2020

Tehran Stock Exchange เติบโตอย่างรวดเร็ว ในช่วงก่อนการปฏิวัติในอิหร่าน

หลังจากนั้น ตลาดหุ้นอิหร่านก็เริ่มเติบโตช้าลง ก่อนจะค่อย ๆ กลับมาเติบโตเร็วอีกครั้ง เมื่อสงครามระหว่างอิรัก และอิหร่าน ได้จบลง

จนกระทั่งปี 1995 ประเทศอิหร่าน ก็ถูกคว่ำบาตรจากสหรัฐอเมริกา เพื่อให้อิหร่านหยุดโครงการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ ตามมาด้วยการคว่ำบาตรจากสหประชาชาติในปี 2006 และสหภาพยุโรปในปี 2007

การถูกคว่ำบาตรเช่นนี้ แน่นอนว่าจะต้องทำให้ประชาชนชาวอิหร่าน ประสบกับความเดือดร้อน และถ้าปล่อยให้ประชาชนเดือดร้อนมาก ๆ ก็อาจบานปลายจนก่อให้เกิดความวุ่นวายทางการเมืองได้

ทางรัฐบาลอิหร่าน จึงได้ทำการแจก “หุ้นยุติธรรม” ซึ่งเป็นหุ้นปันผลของรัฐวิสาหกิจหลายแห่ง ที่เพิ่งถูกแปรสภาพให้เป็นเอกชน ให้กับประชาชนชาวอิหร่าน ที่มีรายได้น้อยทั่วประเทศ กว่า 47 ล้านคน โดยบอกว่าเป็นนโยบายช่วยกระจายรายได้ เพื่อช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อย

แต่อย่างไรก็ตาม หุ้นยุติธรรมเหล่านี้ หลาย ๆ ตัวไม่ได้จ่ายปันผลตามที่รัฐบาลได้บอกไว้ เพราะบริษัทที่ออกหุ้น ส่วนใหญ่แล้วเป็นบริษัทที่ไม่ได้ทำกำไร

หลังจากนั้น เวลาก็ได้ล่วงเลยมาถึงปี 2019 สหรัฐอเมริกาได้ทำการคว่ำบาตรอิหร่านหนักขึ้น ด้วยการบอกว่า ไม่ว่าประเทศใดก็ตามที่ซื้อน้ำมันของอิหร่าน จะโดนสหรัฐอเมริกาคว่ำบาตรตามไปด้วย

เหตุการณ์ดังกล่าว ทำให้นักลงทุนต่างชาติพากันเทขายเงินเรียลของอิหร่าน จนค่าเงินอ่อนลงอย่างมาก

ส่งผลให้อิหร่านต้องนำเข้าสินค้าจำเป็น ในราคาแพงขึ้น และเงินเฟ้อของอิหร่าน ก็พุ่งสูงขึ้นเกือบ 40% ในปีนั้น

นอกจากนี้ รายได้ของรัฐบาลอิหร่านก็ได้หายไป จากการคว่ำบาตร เนื่องจากแหล่งรายได้หลักของรัฐบาลอิหร่าน คือการขายน้ำมัน ส่งผลให้รัฐบาลอิหร่าน กำลังขาดดุลงบประมาณอย่างหนักด้วย

นั่นจึงทำให้ทางรัฐบาลอิหร่าน ได้อนุญาตให้ครัวเรือนรายได้น้อย ที่มีหุ้นยุติธรรมอยู่ในมือ สามารถนำเอาหุ้นนั้นออกมาขายในตลาดหลักทรัพย์ได้ จากที่แต่ก่อนไม่อนุญาตให้ทำการซื้อขาย

เพราะการที่มีการซื้อขายในตลาดหุ้นมาก ๆ ทางรัฐบาลก็จะมีรายได้เพิ่มขึ้น จากการเก็บ “ภาษีซื้อขายหุ้น” ซึ่งจะมาชดเชยกับงบประมาณที่กำลังขาดดุลอยู่ในขณะนั้น

สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ ชาวอิหร่านกว่า 47 ล้านคน ทะลักเข้าไปในตลาดหุ้นของอิหร่าน เพื่อทำการขายหุ้นของตัวเองเพราะถือไว้ก็ไม่ค่อยได้รับปันผล

ประกอบกับคนรวยในอิหร่าน ก็เข้ามาลงทุนในตลาดหุ้นมากขึ้นอีก เพื่อไม่ให้เงินของตัวเองด้อยค่าจากเงินเฟ้อ

ทำให้ปี 2019 ถือว่าเป็นปีทองของตลาดหุ้นอิหร่านเลยทีเดียว เมื่อดัชนี TEDPIX ซึ่งเป็นดัชนีของตลาดหุ้นอิหร่าน ได้พุ่งสูงขึ้นถึง 137% พร้อมกับมูลค่าตลาดรวมของบริษัทในตลาดหุ้น ที่เพิ่มขึ้นกว่า 2 เท่า ในปีเดียว

เมื่อได้เห็นแบบนี้แล้ว ชาวอิหร่านก็พากันแห่เข้าไปลงทุนในตลาดหุ้นเป็นการใหญ่ หลายคนนำเงินเก็บทั้งชีวิตไปลงทุนในตลาดหุ้น เพราะหวังจะได้รับผลตอบแทนมหาศาล แบบที่เกิดขึ้นในปี 2019

ตลาดหุ้นยังคงเป็นใจให้กับทุกคน เพราะเพียงแค่ 6 เดือนแรกของปี 2020 ดัชนี TEDPIX ก็พุ่งขึ้นไปถึง 396% และมูลค่าตลาดรวมของบริษัทในตลาดหุ้น ก็เพิ่มขึ้นเกือบ 3 เท่าอีกด้วย

ทำให้ตลาดหุ้นของอิหร่าน ทะยานขึ้นไปอยู่ใน 20 อันดับแรก ของตลาดหุ้นที่ใหญ่ที่สุดในโลกเป็นที่เรียบร้อย

ด้วยมูลค่าตลาดรวมกว่า 50 ล้านล้านบาท ทั้งที่ในปีก่อนตลาดหุ้นอิหร่านยังมีขนาดเพียงแค่ 8 พันล้านบาท เท่านั้น

อย่างไรก็ตาม ด้วยความที่ดัชนีซึ่งพุ่งสูงขึ้น ไม่ได้มาจากพื้นฐานของกิจการที่ดี แต่เป็นการเก็งกำไรล้วน ๆ เพราะในตอนนี้ชาวอิหร่านพากันมองว่าตลาดหุ้นเป็นการลงทุนที่มีความเสี่ยงต่ำ แต่ผลตอบแทนสูงไปเสียแล้ว

ทั้งที่ในความเป็นจริง ภาพรวมของเศรษฐกิจอิหร่าน จัดอยู่ในขั้นย่ำแย่ สะท้อนจากอัตราการว่างงาน และอัตราเงินเฟ้อในปี 2020 ที่สูงถึง 12% และ 30% ตามลำดับ

ทำให้นักเศรษฐศาสตร์ชาวอิหร่านจำนวน 25 คน ก็ได้รวมตัวกันออกมาเตือนว่า ให้นักลงทุนระวังฟองสบู่ตลาดหุ้นอิหร่านที่กำลังจะแตก แต่ก็ไม่ได้มีใครให้ความสนใจนัก เพราะตลาดหุ้นได้ทำจุดสูงสุดใหม่ ในต้นเดือนสิงหาคม

ในเวลาไม่นาน คำพูดของนักเศรษฐศาสตร์เหล่านั้นก็เป็นจริง เพราะตลาดหุ้นได้ตกลงมาถึง 25% ภายในเดือนกันยายน ซึ่งทางรัฐบาลก็ได้เข้ามาแก้ปัญหาด้วยการบังคับให้บริษัทในตลาดหุ้น ซื้อหุ้นของตัวเองคืน พร้อมกับบังคับให้กองทุนประกันสังคมของอิหร่าน เข้าซื้อหุ้นด้วย

แต่เนื่องจากบริษัทในตลาดหุ้น ไม่ได้เป็นบริษัทที่มีกำไรมากมายอยู่แล้ว ทำให้ซื้อหุ้นที่มีราคาแพงมากเหล่านี้ กลับเข้าบริษัทได้ไม่มากนัก จนท้ายที่สุดรัฐบาลก็ไม่สามารถหยุดความแตกตื่นของผู้คนที่หนีตายจากตลาดหุ้นได้

ส่งผลให้ดัชนีตลาดหุ้นอิหร่าน เริ่มตกลงเรื่อย ๆ และ ณ ปัจจุบันนี้ ตลาดหุ้นของอิหร่าน ก็ลงมาจากจุดสูงสุดถึง 32% เป็นที่เรียบร้อยแล้ว

เรื่องนี้แสดงให้เห็นว่า การที่ตลาดหุ้นดี ก็ไม่ได้หมายความว่า สภาพเศรษฐกิจของประเทศจะต้องดีด้วยเสมอไป เพราะในบางครั้ง ตลาดหุ้นก็อาจจะถูกปั้นแต่ง ด้วยนโยบายของรัฐ เพื่อเป็นหน้าฉากที่สวยหรูเท่านั้น

อย่างเช่นการที่รัฐบาลอิหร่าน แจกหุ้นให้กับประชาชน ก่อนจะปล่อยให้เข้ามาซื้อขายหุ้นในตลาด จนทำให้ตลาดหุ้นอิหร่าน กลายเป็นตลาดหุ้นที่ใหญ่ติด 1 ใน 20 อันดับแรกของโลกได้

แม้เศรษฐกิจของประเทศอิหร่าน จะยังคงย่ำแย่จากการถูกคว่ำบาตร มากแค่ไหนก็ตาม..

References
-https://web.archive.org/web/20100824083742/http://www.iranbourse.com/Default.aspx?tabid=56
-https://en.wikipedia.org/wiki/Sanctions_against_Iran
-https://www.al-monitor.com/originals/2019/04/iran-justice-share-state-divestment-economy-privatization.html
-https://www.macrotrends.net/countries/IRN/iran/inflation-rate-cpi
-https://www.serklandinvest.com/insights/2021/9/28/what-makes-irans-stock-market-so-unique
-https://tradingeconomics.com/iran/stock-market
-https://www.ceicdata.com/en/iran/tehran-stock-exchange-market-capitalization/market-capitalization-tehran-stock-exchange-tse
-https://www.al-monitor.com/originals/2020/09/iran-tehran-stock-exchange-end-illusion-finance-markets.html
-https://tradingeconomics.com/iran/gdp-growth-annual